درود بر تو :
جشن سده بر همگان شاد باد.
جشن سده
یکی جشن کرد آن شب و باده خورد سده نام آن جشنفرخنده کرد
ز هوشنگ ماند این سده یادگار بسی باد چون او دگر شهریار
واژه سده :
بيشتر دانشمندان نام سده را گرفته شده از صد مي دانند. برخي برآنند كه در اين روز فرزندان مشي و مشيانه به صد رسيدند و نيز آمده : « چون فرزندان پدر نخستين ٬ حضرت آدم (كيومرث) در اين روز به صد تن رسيده اند و يكي از خود را بر همه پادشاه گردانيدند ٬ آن را جشن گرفتند. » همچنين گفته اند كه چون از اين روز تا به نوروز ٬ پنجاه شب و پنجاه روز باقي است ٬ آن را به اين نام خوانده اند.
برخي گفته اند كه اين تسميه به مناسبت صد روز پيش از به دست آمدن محصول و ارتفاع غلات است.
قول صحيح آن است كه اين جشن در صدمين روز زمستان از تقويم كهن است. زمستان در تقويم كهن 150 روزه و تابستان 210 روزه بوده است (تابستاني هفت ماهه و زمستاني پنج ماهه)
زنده ياد استاد مهرداد بهار معتقد است كه واژه سده از فارسي كهن به معني پيدايش و آشكار شدن آمده و آن را برگزاري مراسمي به مناسبت چهلمين روز تولد خورشيد (يلدا) دانسته و مي نويسد:
« ….. جشن سده سپري شدن چهل روز از زمستان و دقيقا در پايان چله بزرگ قرار دارد. البته به جشني ديگر كه در دهم دي ماه برگزار مي شده و كمابيش مانند جشن سده بوده هم بايد توجه كنيم كه در آن نيز آتش ها مي افروختند. »اگر نخستين روز زمستان را پس از شب يلدا٬ تولد ديگري براي خورشيد بدانيم، مي توان آنرا هماهنگ با جشن گرفتن در دهمين و چهلمين روز تولد، آيين كهن و زنده ايراني دانست. (در همه استان هاي كشور و سرزمين هاي ايراني نشين، دهم و چهلم كودك را جشن مي گيرند) و اين واژه “sada” (اسم مونث) كه به معني پيدايي و آشكار شدن است ، در ايران باستان sadok و در فارسي ميانه sadag بوده و واژه عربي سذق و نوسذق (معرب نوسده) از آن آمده است.
تاریخچه ی جشن سده:
جشن سده که جشن پیدایش آتش است، در روز دهم بهمن برگزار می شود. از نظر تاریخی نسبت این جشن به هوشنگ شاه داده شده است. در شاهنامه آمده است که روزی هوشنگ شاه با همراهانش به کوهی می رفتند که ناگهان چیزی دراز، تیره تن و سیاه دید که یک مار بود. هوشنگ شاه سنگی را برداشت و به سوی مار پرتاب کرد که آن را بکشد. سنگ به سنگ دیگری برخورد کرد و چون هر دو سنگ چخماق بودند، جرقه ای پدیدار شد و بوته ای آتش گرفت و مار فرار کرد. از این رویداد هوشنگ شاه شادمان شد و خداوند را نیایش کرد که راز آتش را به او آشکار کرده است. هوشنگ شاه آن روز را جشن اعلام کرد و این سنت تا امروز پابرجاست.
فروغی پدید آمد از هر دو سنگ دل سنگ گشت از فروغ آذرنگ
اجراى مراسم سده: برگزارى جشن سده را مى توان به سه دوره تاريخى تقسيم كرد:
۱- دوره پيش از اسلام ۲- دوره بعد از اسلام ۳- دوره كنونى
اجراى مراسم سده بدين صورت است كه پس از غروب آفتاب دهم بهمن ماه، سه تن از موبدان كه لباسى سفيد برتن دارند، به سوى توده اى از هيزم خشك كه از روز قبل تهيه شده حركت و گروهى از جوانان سفيدپوش هم با مشعل هاى روشن، موبدان را همراهى مى كنند. موبدان بخشى از اوستا را كه مربوط به اهميت آتش است مى سرايند، موبد بزرگ با آتش موجود در آتشدان و جوانان سپيدپوش با يارى شعله هاى مشعل، هيزم را آتش مى زنند و بدينسان ايرانيان، با شادى پيروزى شعله ور شدن آتش ، سده را جشن مى گيرند به اميد اينكه تا جشن سال ديگر روشنايى و گرمى در دلهايشان باشد به خانه بازمى گردند.
جشن سده با توجه به اهميت و قداستى كه داشته امروزه نيز در ميان زرتشتيان ايرانى باشكوه و جلال گذشته، برپا مى شود و در برخى شهرها، نظير يزد و كرمان حتى بسيارى از ايرانيان غيرزرتشتى نيز در مراسم آن شركت مى کنند. آتش نزد ايرانيان سمبلى از وجود خداوند است كه همواره پاك مى كند و آلوده نمى شود و جنبش هميشگى و حركت رو به بالاى آن الهام دهنده انسان براى لزوم حركت وتكاپوى به سوى خداى يگانه است. جشن سده يا سده سوزى به صورت پراكنده در برخی شهرها و روستاهاى ايران در دهم بهمن ماه برگزار مى شود.
ستيز من تنها با تاريكي است و برای ستيز با تاريكی، شمشير به روی تاريكی نمیكشم، چراغ میافروزم.
(اشو زرتشت)
فرخنده جشن سده ٬ جشن پیدایش آتش ٬ چهلمين روز زايش مهر٬ صدمين روز زمستان بزرگ ٬ آغاز گرمي و مهرباني طبيعت ٬ پيروز باد .
تا درودی دگر بدرود
Read Full Post »